Wonen en thuisloosheid

In Vlaanderen woedt een wooncrisis. Bovendien zijn duizenden mensen dak- of thuisloos. Er is ook veel verborgen thuisloosheid.

thuisloosheid

Waarover gaat het?

De wooncrisis

De cijfers spreken voor zich:

  • 182.436 gezinnen en alleenstaanden staan op de wachtlijst voor een sociale huurwoning
  • 47 procent van de private huurwoningen zijn ontoereikend qua kwaliteit
  • 3 op 10 private huurders houden na het betalen van de huur onvoldoende over om menswaardig te leven 
  • België staat in de top drie in Europa qua uithuiszettingen in verhouding tot de bevolking. Uithuiszettingen zijn goed voor zo’n 2000 opnames per jaar in de thuislozenzorg.

De problemen met toegankelijkheid, betaalbaarheid, kwaliteit, én woonzekerheid op de private huurmarkt zijn groot.

Wie geen toegang heeft tot een sociale woning, en op de private huurmarkt niet (meer) terecht kan, belandt in het grijze wooncircuit of in situaties van dakloosheid.

Dak- en thuisloosheid

Dak- of thuislozen zijn niet in staat een dak of thuis te verwerven of te behouden. In Vlaanderen werden in 2014 ongeveer 5500 personen als thuisloos geteld. Ze verbleven in de opvang of werden begeleid naar stabiel wonen. 
Maar er is ook veel 'verborgen' thuisloosheid. Zoals mensen die tijdelijk intrekken bij vrienden of familie. 

Eén op de vier thuislozen is een jongvolwassene (18-25 jaar). Kwetsbare jongvolwassenen glijden af, en dreigen te belanden in een 'carrière' als thuisloze, als er niet meer preventief wordt opgetreden.

Eén op de vijf thuislozen is dat langdurig (langer dan een jaar). Daardoor slibt de opvang toe, en worden nieuwe opnames bemoeilijkt. Housing-first is een effectieve benadering voor langdurige thuisloosheid, zo bleek uit het Belgische experiment.

De problemen op de woonmarkt, en in het bijzonder bij dak- en thuisloosheid, hangen vaak samen met financieel-economische, sociale en psychologische problemen:

  • tijdelijk of permanent ontbreken van een leefbare woonst of onderdak
  • een psychosociale en relationele problematiek die leidt tot ontankering
  • een gebrek aan materiële middelen door het gebrek aan werk, het verlies van recht op sociale zekerheid en zelfs op een menswaardig inkomen.

De visie van SAM. Hoe de wooncrisis aanpakken en thuisloosheid beëindigen?

Om het recht op wonen te realiseren voor maatschappelijk kwetsbare groepen is een combinatie van maatregelen nodig, aan de vraag- en aan de aanbodzijde.

  • Er moet werk gemaakt worden van vernieuwende, kleinschalige of collectieve woonvormen, op maat van specifieke doelgroepen. Daar liggen ook veel aanknopingspunten voor het streven naar duurzaamheid, en voor de vermaatschappelijking van de zorg.
  • Er zijn specifieke maatregelen nodig op het snijvlak van wonen en welzijn.

Thuisloosheid beëindigen is mogelijk mits adequaat  beleid. Zelfs op relatief korte termijn (bijvoorbeeld vijf jaar) kan men al duidelijke vooruitgang boeken.
Landen of regio's die het beëindigen van thuisloosheid nastreven doen dat aan de hand van vijf doelstellingen:

  1. Niemand (met en zonder papieren) mag genoodzaakt zijn om tegen zijn wil op straat te overnachten bij gebrek aan opvang die aangepast is aan zijn situatie.
  2. Niemand mag genoodzaakt zijn om langer dan nodig te verblijven in de opvang bij gebrek aan doorstromingsmogelijkheid naar (begeleid) wonen.
  3. Niemand mag uit een instelling ontslagen worden (ziekenhuis, psychiatrie, gevangenis, jeugdinstelling) zonder voldoende nazorg en een oplossing voor zijn woonsituatie.
  4. Niemand mag uit huis gezet worden bij gebrek aan begeleidings- en herhuisvestingmogelijkheden.
  5. Niemand die jongvolwassen wordt of is mag thuisloos worden als gevolg van de overgangssituatie naar zelfstandigheid.

SAM heeft de hierboven genoemde knelpunten mee omgezet in beleidsvoorstellen. Die vormden de basis voor het huidige Vlaamse Actieplan ter voorkoming en bestrijding van dak- en thuisloosheid.

 

Wat doet SAM?

Ondersteuning innovatieve projecten ‘wonen’

SAM ondersteunt projecten van SAAMO. We doen dat op het vlak van visieontwikkeling en expertise en met een faciliterende rol bij samenwerkingen. SAAMO gaat inzetten op de ontwikkeling van innovatieve projecten op de woonmarkt, bijvoorbeeld:

  • alternatieve woonvormen
  • modellen om energiebesparende maatregelen ook voor kwetsbare groepen toegankelijk te maken.

Daarnaast is SAM ook sterk betrokken bij de ‘Woonzaak’, een campagne om het recht op wonen op de politieke en maatschappelijke agenda te plaatsen.

Ondersteuning ‘thuisloosheid’

Inzake thuisloosheid ondersteunt SAM:

  • de OCMW 's
  • de CAW's 
  • het sociaal werk in sociale huisvestigingsmaatschappijen en sociale verhuurkantoren

Wat bieden we?

  • Informatie, advies en maatwerk. Dat kan gaan over: complexe cliëntsituaties, juridische informatie over rechten van thuislozen, maar ook bredere informatie voor politici, wetenschappers en actoren op het terrein.
  • Vormingen voor hulpverleners: basisvorming, preventie van uithuiszetting, begeleid wonen en Housing First. SAM is de enige organisatie in Vlaanderen met een bijscholingsaanbod over thuisloosheid.
  • Beleidsgericht werk. We streven er mee naar dat het Vlaams beleid zo adequaat  mogelijk wordt vormgegeven . Zo maakten we een praktijkgerichte beschrijving op over Housing-first. En een casestudy met aanbevelingen over meldpunten om uithuiszetting te voorkomen.
    In een nota voor de Vlaamse en lokale beleidsactoren (december 2019) deed SAM zeven voorstellen om thuisloosheid tegen te gaan.
  • We ondersteunen (boven)lokale netwerken. Want thuisloosheid voorkomen en bestrijden vraagt samenwerking tussen welzijns- en huisvestingsactoren. Verschillende van de dertien (boven)lokale netwerken zijn bij hun opstart door SAM begeleid. We organiseren ook de kennisdeling en ervaringsuitwisseling tussen deze netwerken.
  • We signaleren knelpunten aan relevante overheden en werken er constructieve oplossingen voor uit. Bijvoorbeeld over het voorkomen van uithuiszettingen bij kinderen, waarbij we samenwerkten met het Kinderrechtencommissariaat. 

Housing First

Housing First is een belangrijke strategie om thuisloosheid te bestrijden.

Lees hier hoe SAM zich engageert voor Housing First

 

Foto Layla Aerts

Download de nota ‘Thuisloosheid beëindigen? Niet eens zo moeilijk!’
Download
18 december 2019
Informatie voor studenten sociaal werk
Download
Thuisloosheid in Vlaanderen
Heb je een vraag? Neem contact met ons op
Aurelie Smets

Aurélie Smets

+32 492 97 52 81
Schuldhulpverlening Thuisloosheid
Danny Lescrauwaet

Danny Lescrauwaet

+32 492 73 54 28
Thuisloosheid Wonen
Klaas Poppe

Klaas Poppe

+32 492 97 52 87
Sociaal werk en duurzaamheid Wonen
Peter Brepoels

Peter Brepoels

+32 491 61 07 82
Thuisloosheid
Saskia Aerts

Saskia Aerts

+32 498 65 44 15
Thuisloosheid