“Ik werk met een heel diverse groep mensen, die geconfronteerd worden met dak- en thuisloosheid, psychische kwetsbaarheid, verslaving, armoede, eenzaamheid en of problemen met administratieve zaken. Ik zie ook mensen voor wie de situatie gewoon ‘te veel’ is geworden: te chaotisch, te zwaar, te veel stress.”

Op zoek naar de meest kwetsbare mensen en groepen

“Als straathoekwerker ga ik naar locaties zoals het station, het centrum van de stad, cafés en bepaalde woonwijken. Dat zijn de plaatsen waar mensen in een kwetsbare positie wonen, leven of rondhangen. Ik ben soms aanwezig in laagdrempelige organisaties, zoals het inloopcentrum. Nieuwe mensen leer ik bijvoorbeeld kennen tijdens huisbezoeken bij gasten. Speciale voelsprieten heb ik niet, maar mijn ervaring helpt me wel om snel kwetsbare situaties van kwetsbaarheid te herkennen.”

Kennis en kunde van de straathoekwerker

“Wat naïviteit helpt vaak. We zijn professionele werkers maar er zit ook veel nonchalance in ons werk. Ik bedoel dat we vertrekken vanuit menselijkheid en authenticiteit. We lachen en zeveren ook met mensen. Humor is heel belangrijk. Het valt op hoeveel behoefte mensen hebben aan menselijk contact. Gasten doorzien het meteen als je niet jezelf bent.”

“Vertrouwelijkheid is ook heel belangrijk. Gasten moeten weten dat je betrouwbaar bent. Anders raak je ze kwijt en komt ook je eigen veiligheid in het gedrang. En ook al werk je met mensen met zware problemen, een positieve ingesteldheid  heb je nodig.”

“Een ander basisprincipe is onvoorwaardelijkheid. Wat vandaag niet lukt, proberen we morgen nog eens. Het betekent niet dat je over je heen laten lopen. Wel dat je altijd bereid bent om opnieuw te proberen. We zijn vaak ook kritisch tegenover onze gasten. We gaan met hen in gesprek, zonder hen aan te vallen. Je zoekt uit welke stijl werkt: adviserend, heel direct of met humor… Het leuke aan straathoekwerk is dat iedere werker een eigen aanpak heeft.”

“Ook ten opzichte van organisaties en beleid zijn we kritisch. We gaan aan de slag met de drempels die we zien. Het is nooit de bedoeling om organisaties aan te vallen. We hebben hen nodig en ze leveren vaak goed werk. We hopen wel dat onze feedback helpt om organisaties toegankelijker te maken, of om beleidsbeslissingen te nemen waar kwetsbare groepen beter van worden.”

Het eerste contact

“Contact leggen doe je op het tempo van de gasten. De eerste keer zal ik ‘dag’ zeggen, de tweede keer een koffie aanbieden en de derde keer pas stel ik mezelf voor.”

“We richten ons altijd op mensen die elders moeilijk terechtkunnen. Mensen zitten soms helemaal vast. Ze worden niet gehoord of ze kunnen niet terecht bij diensten. Afspraken, papieren, intakegesprekken, lastige vragen …, ze botsen op heel veel drempels. Diensten zijn ook overbevraagd en er zijn lange wachtlijsten in bijna alle essentiële diensten. Ze moeten steeds opnieuw bewijzen dat ze niet frauderen, dat ze geen profiteurs zijn. Dat zorgt voor zoveel stress. Onze gasten krijgen een uitkering die laag is én ze leven met de constante onzekerheid of ze dat bedrag ook zullen krijgen. Dat zorgt er mee voor dat ze geen vertrouwen meer hebben in diensten en in de democratische samenleving. Ze krijgen zelf ook weinig vertrouwen van de samenleving.”

Stevig netwerk

 “Ik zie ook veel organisaties die heel goed en laagdrempelig werken, zoals het inloopcentrum, het buurtwerk en vele anderen. Samenwerken en een stevig netwerk zijn onmisbaar. We werken graag samen met organisaties die op een ‘losse’ manier werken: waar mensen terechtkunnen zonder afspraak, voor een koffie en een babbeltje, zonder wachtlijsten, zonder afspraak, zonder te veel regels. ’t Vlos (materiële hulp voor vluchtelingen), De Springplank (een sociale superette) zijn ook zo’n voorbeelden. Je weet dat gasten in goede handen zijn als ze daar terechtkomen. Dat is goud waard.” 

Twee belangrijke signalen 

“De wooncrisis is een groot probleem. De private huurmarkt is onbetaalbaar of in slechte staat, en voor sociale woningen zijn er lange wachtlijsten. Andere alternatieven zijn er niet. Je kan mensen zo weinig perspectief bieden. Meer mensen dreigen dakloos te worden. De wooncrisis moet prioriteit krijgen, ook bovenlokaal.”

“We zien ook meer psychische kwetsbaarheid op straat. Ik denk dat daarin de voorwaardelijkheid van rechten meespeelt. Jarenlang stress ervaren door een onzekere woonsituatie of een laag inkomen, dat heeft een zware impact. Door allerlei factoren kregen mensen die al kwetsbaar waren, het nog moeilijker. Veel sociaal contact is weggevallen. Ook het aantal cafés is sterk verminderd en de drankprijzen zijn gestegen.” 

 Het kruipt in je kleren

“Als mensen vertellen over hun problemen, dan pak je dat echt een stuk mee. Soms voel je je machteloos. Je probeert oplossingen te zoeken, de gast te ondersteunen en hoop te geven. Tegelijk blijf je aan de mouw trekken van organisaties en beleid. Dat vraagt veel energie. Op zulke momenten ventileer ik bij mijn collega-straathoekwerker, ik ga sporten, en ik vloek af en toe eens goed op het beleid.”

“Maar je krijgt ook veel terug. Onlangs gaf een gast mij een pot honing,  meegebracht uit Marokko. Een cadeautje voor alles wat ik voor hem gedaan had. Dat zijn echt mooie momenten.”

“Gelukkig zien onze leidinggevenden de meerwaarde van het straathoekwerk en nemen ze onze signalen mee naar de juiste beleidstafels. Het is niet altijd makkelijk om dingen in beweging te zetten, maar het is wel noodzakelijk om dat te blijven doen.”

“En er is SAM, dat ons ondersteunt met vormingen en intervisie, en uitwisseling tussen straathoekwerkers stimuleert. Ze zijn bereikbaar wanneer we op moeilijke kwesties botsen. Die back-up is echt belangrijk in onze job.”

 “Er gebeuren in het beleid gelukkig ook goede dingen. Het is bijvoorbeeld goed dat mensen in armoede het aanbod krijgen om naar de psycholoog te gaan. Maar dat werkt wel alleen als je ook zorgt dat basisrechten in orde zijn. Wie geen dak boven het hoofd heeft, heeft vaak ook geen mentale ruimte of zin om met een psycholoog te gaan praten. Niet ieder probleem mag ook gepsychologiseerd worden. Daar moeten we alert voor blijven.” 

Kwetsbare groepen staan tegenover elkaar 

"De straat is in die twintig jaar veel diverser geworden. Kwetsbare groepen komen soms in concurrentie met elkaar te staan in het realiseren van rechten. Bijvoorbeeld om een betaalbare woning te vinden."

"Je ziet ook meer mensen tussen de mazen van het net vallen. Steeds meer mensen krijgen het moeilijk, maar het aanbod vermindert, er zijn minder middelen en meer wachtlijsten. Er wordt meer ingezet op outreachend werken, maar vaak omdat diensten meer afgesloten werken. Er wordt meer gewerkt met tijdelijk middelen, terwijl er nood is aan meer continuïteit. Gasten moeten hun verhaal vaak opnieuw doen, aan wisselende hulpverleners. Sociaal werkers hebben een hoge caseload, heel wat regeltjes te volgen en een hoge druk om resultaten te behalen.”

"Het straathoekwerk is qua werkvorm hetzelfde gebleven. Gelukkig maar, want de werkvorm werkt voor een grote diversiteit aan kwetsbare groepen. Misschien is het straathoekwerk wel wat braver geworden of eerder diplomatisch. Op zich is dat niet erg. De jongste generatie lijkt het rock & roll-gehalte wel weer meer aan te wakkeren, al is dat nooit helemaal weggeweest.” (lacht) 

Droom voor de toekomst

“Het zou mooi zijn als we in Sint-Niklaas tot een sterke visie op outreachend werken kunnen komen, met in elke kwetsbare wijk een gegarandeerd aanbod van straathoekwerk, buurtwerk en jeugdwerk. Een team van mensen die in de wijken op straat actief zijn en nauw samenwerken. Daarnaast hoop ik op meer continuïteit en structurele middelen bij diensten en organisaties. Versterk wat goed werkt.”

 

* Het straathoekwerk spreekt niet over cliënten maar over ‘gasten’.