Grondrechten

Geïntegreerd Breed Onthaal

Het Geïntegreerd Breed Onthaal (GBO) helpt mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie om hun sociale grondrechten te realiseren. Het is een nieuw lokaal samenwerkingsconcept van OCMW’s, Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW) en de diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen.

• SAM ondersteunt de GBO-praktijken en methodieken, en helpt ze breed ingang vinden. We zorgen ervoor dat de betrokken professionals kunnen bijleren over de verschillende functies en werkingsprincipes van het GBO, zoals proactief werken, rechten verkennen en realiseren, krachtgericht werken met sociale netwerken, outreachend werken, ethisch en juridisch handelen, gegevensdeling, enzovoort.
• Drempels signaleren is een van de opdrachten van een GBO. Wij doen dat door gebundelde signalen uit de GBO-praktijk aan te kaarten bij het beleid, en door de GBO-partners kaders te bieden om zelf te werken aan beleidsbeïnvloeding en structurele verandering. 

STEK, sterke zet tegen onderbescherming

Alle mensen hebben recht op sociale bescherming. Maar duizenden mensen doen hun rechten niet gelden. Onderbescherming is een grote maatschappelijke uitdaging . Het model van De STEK wil daar een antwoord op bieden: een lokaal samenwerkingsverband waarin sociaal werkers van verschillende organisaties en discipline samenwerken. 

• We ondersteunen de komende jaren de realisatie van STEKken in Vlaanderen.
• We gaan het model ook verfijnen en verrijken, om uiteindelijk tot een praktische handleiding te komen.

Gedetineerden

Gedetineerden behouden juridisch gezien al hun rechten behalve het recht op vrijheid. Maar het realiseren van die grondrechten is niet vanzelfsprekend. Bovendien komt een grote groep gedetineerden uit een structurele situatie van onderbescherming.

• SAM ondersteunt de CAW-medewerkers in de penitentiaire instellingen. We organiseren ook opleidingen voor de hulp- en dienstverleners van de verschillende diensten die ‘binnen de muren’ samenwerken.
• We werken mee aan het Vlaams beleid voor de hulp- en dienstverlening voor gedetineerden, en leveren beleidsadvies aan federale parlementsleden.

Outreachend werken

Vaak vinden juist de mensen die het meest nood hebben aan een sociaal vangnet, de weg niet naar hulp. We spreken dan van onderbescherming. Bij ‘outreachend werken’ gaan sociale professionals actief contact leggen met mensen die daar niet altijd zelf om vragen. Dat vraagt een nieuwe mindset en een herdenken van je werking.

• SAM biedt ondersteuning en opleidingen voor professionals en hun organisaties om die weg af te leggen.
• Een bijzondere focus gaat naar het onderzoeken van online outreach, voor doelgroepen die uit het openbaar leven verdwenen zijn, bijvoorbeeld jongensprostitués.

Thuisloosheid beëindigen

Een thuis hebben is een mensenrecht. Veel sociale professionals werken aan het beëindigen van thuisloosheid: CAW’s, OCMW’s, sociale huisvestingsmaatschappijen en sociale verhuurkantoren. .Voor hen bieden we informatie, advies en maatwerk.

• Om thuisloosheid te voorkomen en bestrijden is samenwerking noodzakelijk. Daarom ondersteunen we de (boven)lokale netwerken tegen thuisloosheid.
• We bieden een gamma aan opleidingen voor alle professionals die aan de slag gaan in settingen met thuislozen, binnen Housing First, bij begeleid wonen en in preventieve woonbegeleiding. Deelnemers leren er hoe je het recht op wonen effectief kunt helpen waarborgen.
• We signaleren knelpunten bij het Vlaamse beleid en werken mee aan constructieve oplossingen. We streven er mee naar dat het beleid (Vlaams actieplan thuisloosheid) zo juist mogelijk wordt uitgevoerd op het terrein.

Bijdragen aan een menswaardig woonbeleid

In Vlaanderen woedt een wooncrisis. Om het recht op wonen voor maatschappelijk kwetsbare groepen te waarborgen, is een combinatie van maatregelen nodig. Zo moet er werk gemaakt worden van kleinschalige of collectieve woonvormen op maat.

• SAM gaat de komende jaren onder meer de praktijkontwikkeling daarrond ondersteunen binnen de Samenlevingsopbouwacties ‘Wonen op maat’, ‘Energie en Water’ en ‘Opschaling noodkoopfonds’.
• Het ondersteunt ook de sectorale actie ‘de Woonzaak’ en het algemeen beleidswerk daarrond.

Vrijheidsbeperkende maatregelen

Vrijheid is een grondrecht, dat is opgenomen in de universele verklaring van de rechten van de mens. Maar in bepaalde situaties zijn residentiele voorzieningen genoodzaakt om bij sommige cliënten toch vrijheidsbeperkende maatregelen te gebruiken, zoals fixatie en afzondering. Dat is het geval wanneer er ernstige schade wordt toegebracht of dreigt te worden toegebracht aan de fysieke of psychische integriteit van de cliënt of van anderen.
Deze maatregelen worden echter vaker toegepast dan strikt noodzakelijk.

• We werken daarom aan de bewustmaking van professionals over dit thema.
• We ondersteunen organisaties om een intern beleid te voeren op dit vlak.

Gebiedsgericht sociaal werk

Structureel sociaal werk kan helpen om van buurten en wijken, gemeenten en steden kansrijke leefomgevingen te maken voor alle bewoners. SAM wil die gebiedsgerichte aanpak mee in het vizier krijgen en versterken: bij het sociaal werk en bij uitbreiding bij lokale besturen. We bieden leeractiviteiten aan, ondersteunen sterke praktijken en kennisdeling over die praktijken, organiseren uitwisseling tussen sociaal werkers, en nemen samen met het praktijkveld initiatieven naar lokale overheden.

'Voorwaardelijkheid' van rechten

‘Voorwaardelijkheid van rechten’ betekent dat je het recht op een menswaardig bestaan eerst zou moeten ‘verdienen’. Het is een principe dat opgang maakt en waardoor meer mensen door de mazen van het net dreigen te vallen.

• We brengen het probleem in kaart: wat is er aan de hand en waar loopt het werkveld tegenaan?
• We geven sociaal werkers de kennis, instrumenten en taal om die toenemende voorwaardelijkheid van rechten bespreekbaar te maken.

Juridische hulp voor professionals

Vanuit een rechtenbenadering verlenen we juridische hulp aan sociale professionals, op drie terreinen:

• Hoe de rechten van mensen met schulden garanderen? SAM beantwoordt complexe technisch-juridische vragen voor professionals uit de erkende instellingen voor schuldbemiddeling.
• Hoe ga je correct om met de kwetsbare positie van minderjarigen en jongeren in de jeugdhulp? Praktijkwerkers kunnen bij ons terecht met vragen over de rechten van jongeren in de hulpverlening en over de integrale jeugdhulp.
• Hoe ethisch en juridisch correct omgaan met vertrouwelijke cliënteninformatie in het sociaal werk? Ontwikkelingen zoals GDPR, digitalisering, GBO en ketenaanpak roepen bij het werkveld veel nieuwe vragen op. SAM vertaalt het recht naar de praktijk.

Rechtspositie van kinderen en jongeren

SAM ijvert voor het versterken van de rechtspositie van kinderen en jongeren. Sociale professionals, in het bijzonder in de integrale jeugdhulp, vinden bij ons praktijkgerichte antwoorden voor hun vragen bij de regelgeving over jeugd- en kinderrechten. We ondersteunen hen met de website Jeugdrecht.be, en via het Tijdschrift voor Jeugd en Kinderrechten en het bijhorende e-zine. We wisselen  intensief kennis uit met andere experten uit verschillende praktijkdomeinen, en adviseren het beleid.

Voor jeugdhulpverleners richten we daarnaast leeractiviteiten op maat in.

Schuldenproblematiek in beeld

Te veel mensen kampen met (overmatige) schuldenlast. SAM ondersteunt de erkende instellingen voor schuldbemiddeling (bij OCMW’s, CAW’s of samenwerkingsverbanden), die integrale hulpverlening bieden aan mensen met schulden.

• Vanuit hun werk hebben de erkende instellingen een goed zicht op onderliggen de oorzaken van schulden. SAM helpt hen hun signalen te bundelen en hun beleidswerk te versterken.
• Om het beleid een zo breed mogelijk zicht te geven op de schuldenthematiek in Vlaanderen, verwerken we de registratiegegevens van de erkende instellingen voor schuldbemiddeling en voeren de communicatie errond. We brengen ook de effectiviteit en de efficiëntie van de hulpverlening in kaart. We voeren ad hoc onderzoeken en bevragingen uit, en werken mee aan onderzoeken van andere instellingen. 

Impactgedreven handelen en impactevaluatie in sterk sociaal werk

Hoe werk je impactgedreven? En hoe kan die impact een groter draagvlak opleveren voor sociaal werk? SAM wil meewerken aan een zinvolle plannings- en evaluatiecultuur in het sociaal werk, en gaat praktijkwerkers en hun organisaties daarin versterken.

SAM is partner in een onderzoekstraject, naast academici van UAntwerpen en KULeuven. We doen aan visie- en conceptverheldering, organiseren kennisdeling in een lerend netwerk, en begeleiden een aantal sociaal werkpraktijken in actiegericht onderzoek.

Een duurzaam en kwaliteitsvol straathoekwerk versterken en ondersteunen

Door de aard van hun werk zijn straathoekwerkers in hun dagelijkse werkpraktijk meestal op zichzelf aangewezen. Dat zet hun draagkracht onder druk. De lokale invulling van de straathoekwerkprojecten is ook erg verschillend. SAM gaat voor intensieve deskundigheidsbevordering en permanente ondersteuning van alle straathoekwerkers. 

Sterk sociaal werk en duurzaamheid

De ecologische crisis krijgt gevaarlijke proporties. Ook op sociaal vlak verkeren we in een mondiale crisis. De klimaatproblematiek heeft steeds grotere effecten op maatschappelijk kwetsbare groepen. Duurzaamheid is dan ook een van de uitdagingen in het actieplan Sterk Sociaal Werk. SAM gaat daarrond aan de slag via visieontwikkeling en door samenwerking op het terrein te stimuleren tussen sociale en ecologische organisaties.  

Sterk sociaal werk in de eerstelijnszone

Integrale zorg is het centrale concept van de eerstelijnszones. Sociaal werk kan daar een essentiële bijdrage toe leveren. Nochtans staat het sociaal werk in de eerste lijn onder druk. 

SAM wil de principes van sociaal werk concreet vertalen naar de context van de eerstelijnszones.

• We gaan hierover in gesprek met het Vlaams Instituut voor de Eerste Lijn (VIVEL) en brengen alle stakeholders samen.
• In samenspraak met VIVEL en de GBO-stuurgroep zoomen we vervolgens in op enkele eerstelijnszones: daar brengen we goede praktijken in beeld, we identificeren wat werkt en wat wringt, en we formuleren aandachtspunten om sterk sociaal werk mogelijk te maken. 

Verbreden en verdiepen politiserend sociaal werk

Het sociaal werk heeft een belangrijke rol in het debat over hoe onze samenleving eruit moet zien. Die politiserende rol is een van de vijf krachtlijnen in het actieplan Sterk Sociaal Werk.

Het vertrekpunt van sociaal werk zijn de noden en behoeften van de maatschappelijk kwetsbare groepen, en de door de overheid vastgestelde regels en kaders. SAM wil sociale professionals en hun organisaties toerusten om binnen dat spanningsveld hun politiserende rol op te nemen.

• In een praktijkonderzoek gaan we op zoek naar de werkzame elementen van politiserend sociaal werk. We gaan in dialoog met bezoekers, sociaal werkers, organisaties en overheden.
• We organiseren leeractiviteiten, we brengen praktijk en theorie in beeld, we ontwikkelen modellen en we zetten begeleidingen op.
• We willen overheden inzicht geven in de politiserende rol van sociaal werk. We organiseren het gesprek met hen over de ruimte voor politiserend werk.

 

(foto: Unsplash)

Terug naar het overzicht van alle doelstellingen van het meerjarenplan